Smog — czym jest i jak z nim walczyć?

Od kilku lat, szczególnie w tzw. okresie grzewczym, popularnym tematem w Polsce jest smog. Od września do marca pojawia się regularnie w każdym portalu informacyjnym. Ale czy rzeczywiście zdajemy sobie sprawę z tego, jakie działania człowieka przyczyniają się do jego powstania w największym stopniu? I najważniejsze – jak możemy zapobiegać smogowi?

Czym jest smog?

Wysokie stężenie zanieczyszczeń, które unoszą się w powietrzu, mogą to być pyły i gazy – tak w skrócie możemy opisać smog. Sama nazwa pochodzi od połączenia angielskich słów smoke (dym) i fog (mgła).

Musimy pamiętać, że na smog to mieszanina różnych zanieczyszczeń a w jego składzie znajdziemy:

·          PM 2,5 – pył o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, który ze względu na mały rozmiar może przenikać z płuc do krwi. Cząsteczki PM 2,5 mogą łączyć się z toksycznymi substancjami i „podróżować” razem z nimi. Pył powoduje podrażnienie górnych dróg oddechowych, kaszel, duszności.

·          PM 10 – jego drobinki mają średnicę mniejszą niż 10 mikrometrów. Podobnie jak PM 2,5 do cząsteczek przyłączają się inne substancje trujące, które następnie osadzają się w płucach i oskrzelach.

·          SO₂ – dwutlenek siarki jest przezroczystym gazem, który ma drażniący, ostry zapach. To właśnie on jest odpowiedzialny za powstawanie kwaśnych deszczy.

·          C₆H₆ – benzen jest substancją silnie toksyczną i rakotwórczą. Wchodzi m.in. w skład benzyny ale przyjmuje się, że w smogu największy udział mają związki benzenu pochodzące ze spalania paliw stałych (węgla).

·          NO₂ – dwutlenek azotu ma właściwości silnie toksyczne zarówno dla nas, jak i dla planety. Podrażnia drogi oddechowe i osłabia odporność. Odpowiada za tworzenie dziury ozonowej.

·          WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne znajdziemy również w samochodowych spalinach i dymie papierosowym. Jest to substancja rakotwórcza.

W Polsce smog składa się przede wszystkim z PM10 i PM2,5, a także z SO₂ i NO₂.

Jak powstaje smog?

Zanieczyszczenie powietrza zwiększa się w okresie od września do marca. Najbardziej sprzyjającymi warunkami dla smogu jest zimna, bezwietrzna pogoda i brak opadów. Wtedy to nagromadzają się szkodliwe substancje pochodzące ze spalin z aut, dymu z palenia w piecach węglem oraz odpadów gazowych z fabryk. Duże stężenie toksycznych gazów i pyłów znacząco zwiększa poziom smogu.

W dni, gdy doświadczamy dużego zanieczyszczenia powietrza, możemy zauważyć, że staje się ono „szare”, coś w rodzaju mgły, ale także możemy czuć nieprzyjemny, duszący zapach.

Kto odpowiada za smog?

W Polsce oddychamy powietrzem o bardzo złej jakości – jednej z najgorszych w Unii Europejskiej. W rankingu 50 europejskich miast, które mają najgorszą jakość powietrza aż 36 to polskie miasta!¹ W trakcie sezonu grzewczego w niektórych miejscowościach w Polsce normy pyłów PM2,5 i PM10 są przekroczone o nawet 3000%.

Nasuwa się pytanie – co powoduje najwięcej zanieczyszczeń powietrza?

1.      56% – emisja spalin pochodząca z domowych pieców, gdzie spalany jest węgiel².

2.      17% – przemysł zwłaszcza paliwowy, energetyczny, chemiczny i spożywczy³.

3.      13% – transport drogowy⁴.

Jak bada się poziom smogu?

Zanieczyszczenie powietrza jest niewidoczne. Kiedy osiąga bardzo wysoki poziom, możemy zauważyć go w postaci wcześniej wspomnianej już mgły. Jak więc można zbadać coś, co nie jest do końca widoczne?

„W Polsce za badanie jakości powietrza odpowiada Inspekcja Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Posiada sieć stacji pomiarowych, głównie w większych miastach, które na bieżąco monitorują stężenie najważniejszych zanieczyszczeń. Wyniki pomiarów możemy odczytać na stronie GIOŚ lub w aplikacji mobilnej <<Jakość powietrza w Polsce>>. Urządzenia pomiarowe z oczywistych względów nie mogą być jednak zlokalizowane w każdym miejscu, dlatego do oceny stanu powietrza używa się również specjalistycznych modeli. Wraz ze wzrastającą świadomością obywateli, coraz częściej też  słyszymy o różnego rodzaju inicjatywach prywatnych lub społecznych polegających na montażu mobilnych stacji diagnostycznych, lub innych rozwiązań pomiarowych oferowanych przez prywatne firmy” – opowiada Przemysław Lewicki z firmy Lemitor Ochrona Środowiska.

Jakie są skutki smogu?

Smog nazywany jest cichym zabójcą, co jest określeniem słusznym, bo przyczynia się w Polsce do przedwczesnych zgonów od 30 do 46 tysięcy osób rocznie!

Jak smog wpływa na zdrowie? Pierwsze, o czym pomyślimy, kiedy mówimy o skutkach wdychania zanieczyszczonego powietrza, to niszczące działanie dla płuc i górnych dróg oddechowych. Długotrwałe skutki to m.in. astma, alergie, przewlekłe zapalenie oskrzeli i niewydolność oddechowa. Fatalna jakość powietrza odbija się również na układzie krążenia, co wiążę się ze wzrostem ciśnienia tętniczego, zaburzeniami rytmu serca oraz chorobami sercowo-naczyniowymi (udar mózgu, zawał serca).

Najbardziej narażone są kobiety w ciąży, ponieważ wdychane toksyczne substancje dostają się do organizmu matki, a następnie przez krew do płodu. Smog zagraża także osobom chorującym na schorzenia układu oddechowego oraz układu krążenia. Szczególną ostrożność powinny zachować również osoby starsze.

Jak walczyć ze smogiem?

Obawiasz się skutków oddychania zanieczyszczonym powietrzem oraz chcesz, aby Twoi bliscy nie musieli żyć w miejscu, w którym jest wysoki poziom smogu? Chcesz coś zrobić, ale nie wiesz, co ma wpływ na zmianę tego stanu?

Co może zrobić osoba prywatna, aby walczyć ze smogiem?

1.      Ogranicz jazdę samochodem, a zamiast tego wybierz komunikację miejską. Dzięki temu zmniejszysz produkcję spalin.

2.      Jeśli musisz jeździć autem, bo w Twoim miejscu zamieszkania nie ma odpowiedniego połączenia, to spróbuj jeździć z kilkoma osobami – to tzw. carpooling. Może kolega z pracy mieszka w pobliżu i możecie jechać razem?

3.      Przyjrzyj się temu, w jaki sposób ogrzewasz dom, mieszkanie. Jeśli palisz w piecu, to może czas na jego wymianę? W miastach działają programy dofinansowań ich wymiany lub zakupu fotowoltaiki.

4.      Nie możesz pozwolić sobie na zrezygnowanie z pieca? Pod żadnym pozorem nie spalaj tworzyw sztucznych, śmieci i opału o niskiej jakości.

5.      Monitoruj jakość powietrza, a kiedy jest ona fatalna, to postaraj się ograniczyć aktywność na dworze.

6.      Korzystaj z maseczek antysmogowych i oczyszczaczy powietrza.

Jak firma może zapobiegać smogowi?

1.      Inwestuj w odnawialne źródła energii.

2.      Kiedy nie możesz sam wytwarzać prądu, to korzystaj z tego, który pochodzi z ekologicznych źródeł np. panelów fotowoltaicznych lub wiatraków.

3.      Przeprowadź termomodernizację budynku.

4.      Postaw na zieleń! Zamiast budować wielkie połacie betonu,  zasadź drzewa, krzewy.

5.      W przestrzeni biurowej zamontuj oczyszczacze powietrza.

„Firma ma większe możliwości w walce ze smogiem. Każde przedsiębiorstwo może zlecić wykonanie pomiarów jakości powietrza, ale także analizę tego, ile zanieczyszczeń produkuje. Działalność biznesowa kieruje się jednak swoimi prawami i przy podejmowaniu każdej decyzji kluczowy jest rachunek zysków i strat, jakie wiążą się z podjętą decyzją. Świadome działania proekologiczne mogą jednak iść w parze z wymiernymi zyskami i ważne, aby mieć tego świadomość, również przy prowadzeniu biznesu” — mówi Przemysław Lewicki z firmy Lemitor Ochrona Środowiska.

Aby walka ze smogiem była realna, to jak najwięcej osób musi być świadomych tego, jak wpływa on na człowieka i sam proces oddychania powietrzem, które zawiera toksyczne pyły lub gazy. Czy walka ze smogiem jest trudna? Tak i to bardzo, ale nie powinnyśmy przez to tracić nadziei. Nawet najmniejsze decyzje mogą wpłynąć na środowisko, a w tym na nasze zdrowie i są niezwykle ważne dla populacji i środowiska naturalnego.

Bibliografia:

1. Źródło:

• https://airly.org/pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-swiata-smogowi-liderzy/

• Źródło: https://www.vaillant.pl/klienci-indywidualni/porady-i-wiedza/poradnik/pokonaj-smog/co-to-jest-smog-i-jak-powstaje-sprawdz-czy-urzadzenia-grzewcze-moga-sie-przyczynic-do-jego-produkcji/
• J.w.
• J.w.